12

Indeks
12, Ksiązki
 
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
WYDMOWYKRAJOBRAZWYBRANYCHMIEJSCOWOŚCINADMORSKICH
ZACHODNIEGOIŚRODKOWEGOWYBRZEśAPOLSKI
TomaszA.Łabuz
ZakładGeomorfologiiMorskiej,InstytutNaukoMorzuUniwersytetuSzczecińskiego,ul.Felczaka3a,71412
Szczecin,labuztom@univ.szczecin.pl
(Źródło: Łabuz T. A., 2004,Wydmowy krajobrazwybranych miejscowości nadmorskich zachodniego i środkowego
wybrzeŜa Polski. [W:] Ciaciura M., (red.), Stan Środowiska społecznego podstawowym warunkiem zdrowotności
społeczeństwa.UniwersytetSzczeciński,Wyd.Z.U.P.W.OPTIMEX,s.291303,ISBN8390845466)
WSTĘP
Naturalny krajobraz jest dla człowieka jedną z podstawowych wartości
przyrodniczych. Krajobraz ten stanowi takŜe jeden z głównych walorów dla turystyki
nadmorskiej. Skoro turystyka nadmorska staje się głównym źródłem utrzymania
mieszkańcówmiejscowościnadmorskichigłównymźródłemprzychodówgminnadmorskich,
todbałośćotenkrajobrazpowinnabyćpriorytetemdlatychpodmiotów.
NapolskimwybrzeŜumoŜnawyróŜnićkilkatypówobszarówwydmowychwzaleŜnościod
genezy powstania, geologii i rzeźby terenu (Rosa 1963, Borówka 1990, Racinowski,
Dobrzyński,Coufal1993).Sątomiędzyinnymiobszary:
mierzei nadmorskich, gdzie niskie zaplecze równiny zalewowej bądź jeziora
przybrzeŜnegooddzielonejestodmorzapasemwałówwydmowych,
nizinnadmorskichlubujśćrzekoddzielonychodmorzapasemwydmnadmorskich,
wysoczyznmorenowych,doktórychbezpośrednioodstronymorzaprzylegająwydmy.
Głównym czynnikiem budującym i kształtującym wydmy jest wiatr. Na wybrzeŜu
wydmytworząsięwpewnymoddaleniuodliniiwody,gdziepiasekzatrzymywanyjestprzez
pionierskąroślinnośćwydmową(BorówkaM.1979).
Krajobraz współczesnych wydm nadmorskich ulega silnym przekształceniom
antropogenicznym. WybrzeŜe jest silnie zagospodarowane i przekształcane przez róŜną
działalnośćczłowieka(Cieślak1995).Największezmianyzachodząwobrębienadmorskich
miejscowościwypoczynkowychorazwrejonachportówmorskich(m.in.Łabuz2001,2002a,
2002b, 2002c). Rozwój tych miejscowości odbywa się kosztem naturalnego środowiska
nadmorskiego, a przede wszystkim terenów ochronnych. Tereny te to zarówno obszary
unikalnegokrajobrazujakiterenynaleŜącedostrefy ochronybrzegumorskiego.Walory
przyrodnicze środowiska wydmowego przyciągają coraz więcej turystów i inwestorów.
1
Budowane są coraz to nowe ośrodki, hotele, promenady, często kosztem obszarów
wydmowych,takabyatrakcjeturystycznebyłyzlokalizowanejaknajbliŜejmorza.Wskutek
tychdziałań,wydmysąniszczoneizabudowywane.Niszczonajestichnaturalnaroślinność.
ObokwspomnianejantropopresjiwydmyzagroŜonesąwwynikudziałaniasilnych
sztormów (Rotnicki, Borówka 1990, Rotnicki Borówka, Devine 1995, ZawadzkaKahlau
1999). Ich niskie zaplecze jest intensywnie zagospodarowane przez człowieka. Naturalną
ochronętychobszarówprzezzalaniemstanowipaswydmnadmorskich.
W wyniku działania wspomnianych czynników przede wszystkim niszczona jest
rzeźbairoślinnośćwydm(Piotrowska,Stasiak1982,Herbichowa,Herbich1995,Piotrowska
1995,Piotrowska,Gos1995,Olauskas1996).Grzbietywydmowesąniwelowane,rozcinane
nowymizejściaminaplaŜę,zabudowywanedeptakami,restauracjamiihotelami.Zanikana
nichnaturalnaroślinność,którajestzastępowanaprzezroślinnośćwkraczającązobszarów
zamieszkanych przez człowieka. Ponadto w celu ochrony wydm i utrwalania piasku
wydmowegowybraneroślinysąsztuczniesadzoneprzezczłowieka.Wtensposóbzmianom
ulegaskładgatunkowyroślinnościwydmowej.Współcześnie,mniejlubbardziejzagroŜone
sąwszystkienadmorskiebiotopy,wtymteŜiwydmowe(Herbich,Warzocha1999).
WrozwojuiutrwalaniuwydmduŜąrolęodgrywaroślinnośćwydmowa(Piotrowska,
Celiński1965,BorówkaM.1979,Łukaszewicz1992,Piotrowska,Gos1995).Sątorośliny,
którezatrzymującnawydmachpiaseknawiewnyzplaŜydoprowadzajądojegoakumulacji.
Materiałtengromadzisięwokółnich,dziękiczemuwydmysąrozbudowywane.Tensam
procespowodujeodbudowywaniewydmzniszczonychwtrakciesilnychsztormówjesienno
zimowych.Akumulowanymateriałwypełniapowstałeliczneniszeabrazyjne.
Nawydmowychodcinkachakumulacyjnych,bądźsezonowoakumulacyjnychprzed
wałempierwszejodstronymorzawydmyzachodzidepozycjapiaskunaplaŜy.Sprzyjatemu
szerokaplaŜaiduŜomateriałunanoszonegoprzezmorze.Procespowstawanianowychwydm
jestwywoływanyprzezroślinnośćwydmową,którawzrastającnaplaŜyzatrzymujepiasek.
Wokół tych roślin powstają niewysokie pagórki piaszczyste stanowiące zaczątek nowych
wydm.Formytakiesązregułyefemeryczne.Kolejnezimowesztormyniszcząjetak,Ŝeco
rokuprocesichpowstawaniarozpoczynasięodnowa.JeŜeliwdanymrokuniewystąpiąsilne
sztormy,toformyterozwijająsię,aŜzczasemmogąprzeobrazićsięwkolejnynowywał
wydmowy.WtedytopowstająciągiwydmpołoŜonychrównoleglewzględemliniibrzegowej.
JednocześnieteŜprzyrastaplaŜailiniabrzegowaposzerzasięwkierunkumorza.
Na odcinkach o przewadze abrazji wydmy stale posiadają stromy, abrazyjny stok
odmorski, który przy wysokich wałach przebiera charakter klifu wydmowego. Na takich
2
wydmachintensywniejestniszczonaroślinność,zwłaszczanaplaŜyorazodmorskimstoku
wałów.Przy silnych wiatrach wiejących od strony morza nie napotykających na opór ze
stronyroślinnościmateriałprzemieszasiętranzytemprzezgrzbietnajegozaplecze.Wten
sposób wydmy powoli przemieszczają się w kierunku południowym, a ląd cofa się pod
naporemmorza.
Wśród roślin przyczyniających się do akumulacji piasku na wydmach i na ich
przedpolunaleŜywymienićsłonorośla–roślinyplaŜrosnącewzasięguwpływunapodłoŜe
podsiąkającejmorskiejwodysłonej.NajwaŜniejsząznichjestniepozornaidrobnahonkenia
piaskowa (Honckenya peploides), której długi system korzeniowy moŜe osiągać 2m
głębokościirozrastaćsięnabokinaznacznejpowierzchni(Łukaszewicz1992).Długisystem
korzeniowywprzypadkuodwianiaroślinychronijąprzedoderwaniemodpodłoŜa.Podczas
umiarkowanegozasypywaniapiaskiemroślinawzrasta,awrazzniąakumulowanaforma.
ZnaczeniehonkeniwakumulacjijestwidoczneprzedewszystkimnaplaŜygórnejupodnóŜa
wydmyprzedniej(Łabuz2002d).Nawydmach,gdzieakumulacjajestintensywniejszaroślina
nie występuje. Pozostałe słonorosla jak rukwiel nadmorska (Cakile maritima) i solanka
kolczysta (Salsola kali) nie mają takiego znaczenia przy akumulacji eolicznej. Przede
wszystkim jednak piasek utrwalany jest przez pionierskie trawy wydmowe. Na polskim
wybrzeŜu reprezentują je: piaskownica zwyczajna (Ammophila arenaria), wydmuchrzyca
piaskowa(Elymusarenarius),kostrzewaczerwona(Festucarubrassp.arenaria)oraztrawa
hybryda pomiędzy piaskownicą i trzcinnikiem piaskowym (Clammophila balitica lub
Ammophilabaltica).Rozwojowitychtrawsprzyjastałezasypywanieprzezpiasek,podczas
którego wzrastają (Piotrowska, Celiński 1965, Łukaszewicz 1992). Rozległe kłącza
podziemneroślinutrwalająakumulowanypiaseknacorazwiększejpowierzchniichronią
roślinyprzedcałkowitymodwianiemioderwaniemodpodłoŜa(Łukaszewicz1992).Gatunki
temająjeszczejednoznaczenie,chroniąwydmynadmorskieprzeddeflacjąiniszczeniem.
Częstosadzisięjewceluutrwalaniapiaskuwydmowego.
Nastarszychwydmachskładgatunkowyroślinjestliczniejszy.Tupojawiająsięliczne
sucholubne gatunki powierzchni piaszczystych, które jednak nie tolerują intensywnego
zasypywaniapiaskiem.RoślinytenaleŜądozbiorowisk(HelichrysoJasionetum)kolejnego
etapusukcesjinawydmach(m.in.PiotrowskaCeliński1965).TakŜetuwzrastająpierwsze
krzewyrokitnika,róŜy,róŜnychgatunkówwierzbyorazmłodesosny.Końcowymetapem
sukcesjiroślinnejnawydmachcałkowicieutrwalonychprzezroślinnośćjestnadmorskibór
sosnowy w jednej ze swoich odmian (Wojterski 1964). Z kolei na bezleśnych wydmach
3
najliczniejwystępujątrawy:turzycapiaskowa(Carexarenaria),kostrzewaowcza(Festuca
ovina)iszczotlichasiwa(Corynephoruscanescens).
CELIMETODYBADAŃ
Celem prezentowanej pracy jest ukazanie współczesnego krajobrazu wydm
nadmorskichpolskiegowybrzeŜaBałtyku.Zaprzykładwybranokilkaspośródnadmorskich
miejscowościzachodniegoiśrodkowegowybrzeŜaBałtyku(ryc.1).
Pracatapowstaławoparciuozebraną dokumentację terenową: fotografie, szkice,
profileniwelacyjne,pomiarytaśmąmierniczą,opisykrajobrazoweorazomapytopograficzne
(1:25000i1:10000)iplanyopisywanychmiejscowości(Łabuz2002c).Wtrakcieprac
terenowychspisywanospotykanegatunkiroślinwydmowych.Wkilkumiejscachwykonano
zdjęciafitosocjologicznestanowiącepełenspispokrywającychwydmygatunków.Rośliny
rozpoznawanowoparciuodostępneprzewodnikiiliteraturę(Szafer1959,Pawłowski1977,
Matuszkiewicz1982iin).Docelówtegoopracowaniaroślinnośćwydmpodzielononaleśną
(lasy sosnowe i inne) oraz pozostałą. Wśród pozostałej wydzielono rosnące na wydmach
krzewywierzbiinnekrzewy(przewaŜniesadzoneprzezczłowiekawceluochronywałów)
oraztrawywydmowe(naturalne,pionierskieroślinywydmowe).Pozatymzarejestrowano
obiektyantropogenicznewobrębiewydm.Wyjściowymmateriałem,naktórymoznaczano
rodzaj roślinności i obiekty antropogeniczne były profile morfologiczne przez wydmy
wykonanezapomocąniwelatora,taśmymierniczejimetrastolarskiego.
Dla ukazania stanu krajobrazu wydm nadmorskich wykonało plany sytuacyjne
miejscowości wraz z zabudową, a takŜe profile przekrojowe przez wydmy wraz z
pokrywającą je roślinnością i elementami antropogenicznymi. DuŜą cześć informacji
odnośnieśrodowiskawydmowegouzyskanozliteratury
.
MOR
ZE
BA
ŁTY
CK
IE
KilometraŜliniibrzegowej
Miejscowości
Miejscowościopisanenaprofilach
Morze
Wydmyimierzeje
Rowy
Darłówek
Ląd
Jeziora,zbiorniki
Ryc.1.PoglądowamapazachodniegoiśrodkowegowybrzeŜaPolski
4
6m
droga
Profil.1.Świnoujście427km/NNE
deptakidroga
Profil.2.Świnoujście426,5,8km/NNE
6m
Profil.3.Międzyzdroje417km/NNW
Legenda:
Pionierskietrawywydmowe
deptakidroga
Krzewywierzby
5m
Innekrzewy(rokitnik,róŜa)
Profil.4.Międzyzdroje412,3km/NW
Lassosnowy,młodesosny
Drzewaliściaste
promenada
5m
droga
Budynki,kempingi
Profil.5.Dziwnów389,3km/NNW
Drogi,deptaki,promenady
Zabiegiochronne:opaski,
tetrapody,blokikamienne
427/NNELokalizacjaikierunek
przebieguprofilu
4m
droga
opaska
Profil.6.Dziwnów388,7km/NNW
Danepochodzązlat:19992002
Ryc.2.PrzykładoweprofileprzezwydmywmiejscowościachzachodniegowybrzeŜa
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • hadwao.keep.pl
    		•
     
    		 
    Odnośniki
     
     
       
    Copyright 2006 Sitename.com. Designed by Web Page Templates