 |
| 05, Ksiązki |
| |
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Współczesneprzekształceniaantropogeniczneśrodowiskawydmnadmorskichzachodniegoi
środkowegowybrzeŜaPolski
TomaszArkadiuszŁabuz
ZakładGeomorfologiiMorskiej,InstytutNaukoMorzu,UniwersytetSzczeciński
ul.Felczaka3a,71412Szczecin,tel.(091)4441592,labuztom@univ.szczecin.pl
(śródło: Łabuz T. A., 2003, Współczesne przekształcenia antropogeniczne środowiska wydm nadmorskich
zachodniegoiśrodkowegowybrzeŜaPolski.[w]J.M.Waga,K.Kocel(red.)Człowiekwśrodowiskuprzyrodniczym–
zapisdziałalności.PTGnr3,Sosnowiec,s.125130,ISBN8391829626)
Wstęp
WydmynadmorskiepolskiegowybrzeŜaBałtykusąniszczoneprzezjesiennozimowe
sztormy. Ich środowisko znajduje się takŜe pod coraz większą presją człowieka. Na
nadmorskichnadbrzeŜachkumulujesięinfrastrukturaosadniczaorazgospodarcza(zwłaszcza
turystyczna).Uwarunkowaniahistorycznespowodowały,Ŝezabudowazlokalizowanajest
przedewszystkimnanadmorskichnizinachwpobliŜuujśćrzek,skądłatwiejszyjestdostęp
domorza(niŜzestromychiwysokichwybrzeŜyklifowych).Ujściarzekibrzegmorza
zabudowywanesąprzezinfrastrukturęportówiprzystanimorskich,wrazznimirozwijasię
osadnictwoiinneformydziałalnościczłowiekawtymturystyka.Wszystkienajwiększe
miejscowościturystyczne,uzdrowiskowe,wszystkieportymorskieiprzystanierybackie
zlokalizowanesąnaniskichwydmowychodcinkachbrzegu.
NajwiększezmianyzachodząnawybrzeŜachwydmowych,małoodpornychnapresję
człowiekawobrębiemiejscowościnadmorskich.Zwłaszczaturystykairekreacjanadmorska,
najszybciej rozwijająca się na wybrzeŜu powoduje największe zmiany w środowisku
wydmowym.Udowodniono,ŜejuŜnaetapielokowaniainwestycjiturystycznychniszczona
jestnaturalnaroślinnośćirzeźbapodłoŜa(Dysarz1980).Zkoleinawąskichmierzejach
nadmorskichzaczynabrakowaćmiejscapodzabudowę(ryc.1BiC)Wokresie19891997
terenyzurbanizowanewokółposzczególnychmiejscowościnadmorskichprzyrosłyśredniood
10 do 110%, a nawet do 700% (Gerstmannowa 2001). Do najbardziej zniszczonych
urbanizacjąodcinkówzachodniegoiśrodkowegowybrzeŜaGerstmannowa(2001)zalicza:
20kilometrowypaswybrzeŜaodŁukęcinadoPogorzelicystanowiącyprawieciągły
zurbanizowanypas,
25kilometrowyfragmentwybrzeŜaodGąsekdoŁazów,
rejonmiejscowościDąbkinawschodnimkońcumierzeiJezioraBukowo,
wschodniodcinekmierzeiJezioraKopań,
1
powiększającesięobszarywokółmiejscowościParkuSłowińskiego(Rowy,Łeba).
Napodstawiewłasnychbadańiobserwacjiterenowychstwierdzono,Ŝezurbanizowanybrzeg
na odcinku PogorzelicaŁukęcin naleŜałoby przedłuŜyć na zachód do Międzywodzia o
kolejne17kilometrówbrzegu.
W celu przyciągnięcia większej liczby turystów i maksymalizowania zysków
zabudowausługowohandlowacorazczęściejlokalizowanajestnawydmachnadmorskichw
sąsiedztwie plaŜ i brzegu (Łabuz 2001, 2002b, 2002c). Współczesny rozwój tych
miejscowości odbywa się kosztem naturalnych obszarów nadmorskich, gdzie tereny są
najbardziejatrakcyjneinwestycyjnie.Nadmorskipaswydmowytoprzedewszystkimobszar
unikalnegokrajobrazu,atakŜeterenystrefyochronybrzegu.NazagroŜonychodcinkach
brzegu zabudowa i infrastruktura jest chroniona licznymi zabiegami hydrotechnicznymi
(Basiński i in 1993). Ich obecność takŜe wpływa ujemnie na środowisko nadmorskie.
Zmienianajestrzeźba,roślinność,zubaŜanesąnaturalneprocesy.Stosowanelicznezabiegi
biotechniczne,polegającenasadzeniuwybranychgatunkówroślinutrwalającychpiasekna
grzbietachwydmpowodująuboŜenieskładugatunkowegoflorywydmowej(Piotrowska,
Stasiak1982,Herbichowa,Herbich1995).Ztychpowodówwszystkienadmorskiebiotopy
wydmowesąuznanezazagroŜone(Herbich,Warzocha1999).
Nieustanneniszczeniepasawydmnadmorskich,któryjestnaturalnąochronąnisko
połoŜonegozapleczamoŜedoprowadzićdoprzerwaniawałówizalaniazlokalizowanejtam
infrastruktury.JesttorealnezagroŜeniewaspekciewzrostupoziomumorza(Zeidleriin.
1995)iniszczeniawybrzeŜanawieluodcinkach(ZawadzkaKahlau1999).Nazachodnimi
środkowymwybrzeŜudotrenówzagroŜonychwwynikuwzrostupoziomumorzazaliczono:
najniŜszepartieWolinaiUznamu,dolinęOdrywrazzbrzegamiZalewuSzczecińskiegoi
jeziora Dąbie, nadmorskie niziny jezior przybrzeŜnych, m.in. Jamno, Bukowo, Gardno,
Łebsko(Rotnicki,Borówka,Devine1995).
Celmetodyibadań
ObserwującstałyrozwójinwestycjiwobrębiewydmiplaŜnadmorskichpodjęto
próbęzestawieniawszystkichwystępującychwśrodowiskuwydmowymformantropopresji.
WopracowaniuzestawionomiejscowościnadmorskieśrodkowegoizachodniegowybrzeŜa
PolskiodŁebydoŚwinoujściazlokalizowanenamierzejachinizinachnadmorskich(ryc.1).
Poduwagębranoteczynnikiantropogeniczne,któremająbezpośredniujemnyefektw
rzeźbieiroślinnościwydmnadmorskich,awszerszymznaczeniuwkrajobraziewydmowym.
2
AnalizowanypaswybrzeŜazawęŜonodopodbrzeŜa,brzeguzplaŜą,wałuwydmnadmorskich
iichbezpośredniegozaplecza.
Obiektypodzielonona:słuŜąceosadnictwu,transportowiikomunikacji,gospodarcew
tymrybołówstwuitransportowimorskiemu,obiektyinfrastrukturyturystycznejiochrony
brzegu przede wszystkim wydm (tab.1). Na podstawie zebranych danych terenowych
wydzielonotakŜeobszaryzabudowymilitarnejbezpodawaniaichdokładnychgranic.W
zestawieniuniewyodrębnianoostrógiinnychzabiegówochronnychstosowanychwmorzu/
podbrzeŜu,niepodawanopołoŜeniaiilościścieŜeknawydmachizejśćnaplaŜę.Ponadtonie
podawanolokalizacjipojedynczychobiektówiformochronywydmpozamiejscowościami
orazbezpośredniopodklifem.
Prezentowanedanezbieranowlatach19972002wtrakciepracterenowychianalizy
maptopograficznychwybrzeŜa.Niniejszeopracowaniestanowikontynuacjęwcześniejszych
pracautoraprezentującychkrajobrazwspółczesnychwydmbadanegoodcinkabrzegu.Ich
uzupełnieniemmoŜebyćwykonanaczasowoprzestrzennaanalizawystępowaniaroślinności
wydmowejnaplaŜach ZatokiPomorskiej od Świnoujścia do MrzeŜyna (Łabuz 2002a),
ogólne prace odnośnie dynamiki brzegu prezentowanego odcinka (Bohdziewicz 1963,
Racinowskiiin.1993,Musielak1995,Racinowski,Seul1996)czyjegozagospodarowania
(Cieslak1995)orazpracedotycząceroślinnościwydmowej(m.in.Misiewicz1976,1979,
Piotrowska1995,Łabuz2002e).
Tabela.1.Klasyfikacjarodzajówantropopresjiwkrajobraziewydmnadmorskich
Table.1.Classificationofhumanimpactkindsincoastalduneenvironment
Osadnictwo,
transporti
komunikacja/
settlement,
communication,
transportation
Innegałęziegosp.w
tym:rybołówstwoi
transportmorski/
industry:fishery,
harbour
Ochronabrzegu
(przedewszystkim
wydm)/
coast–dune
protection
Rodzaj
antropopresji/
kindsofhuman
impact
Turystykairekreacja/
tourism&recreation
Obiektywojskowe/
militaryobjects
Słupy
energetycznei
inne,drogileśne,
ścieŜki
Drobnainfrastruktura
wypoczynkowa
Zabudowaportówi
przystanirybacki
mieścisięwgranicach
silnejantropopresji–
zabudowujecałe
wydmy,zapleczei
plaŜe
Zewzględuna
niedostępnośćtrudnedo
ustalenia:liczne
budynki,wieŜe,obiekty
podziemne,drogii
poligony
Płotkifaszynowe,
chrust,sadzenieroślin,
sztucznezasilanie
Domy,drogii
innazabudowa
Obiektyusługowe,
noclegowe,rozrywkowe,
promenady
Opaskibetonowe,
tetrapody
Zapleczewydm,
czasamina
grzbietach
Zapleczewydm,coraz
częściejnagrzbietach
oraznaplaŜy
Zaplecze,
zniwelowane
grzbiety,brzegtakŜe
podbrzeŜe
Zaplecze,czasemna
grzbietach.Do
niedawnatakŜeina
plaŜy
Przedewszystkim
grzbiety,takŜeplaŜai
podbrzeŜe
Lokalizacjana
wybrzeŜach
wydmowych
3
A
B
Deptaknawydmie
Opaska
Grzbietywydm
najmłodszych/białychwBramieŚwiny/
duneridgesofDziwnowska&
youngestoneofSwinaGateBarriers
MierzeiDziwnowskieji
Opaska
GrzbietywydmnaMierzeiJamnoiBukowo/
duneridgesofJamno&BukowoBarriers
Zabudowazwarta/buildupareas
Zabudowawlesie/buildingsintheforest
Drogi/roads
ZalewWrzosowski
Tetrapody/thetrapods
Opaska/band
Sztucznezasilanie/artificialsandsupply
(wostatnichlatach)/(lastyears)
Przystańrybacka/fisheryharbour
Cieki/riverlets
ZalewKamieński
2km
0
1
C
Opaska
Tetrapody
MIELNO
ŁAZY
UNIEŚCIE
0
0,5
1km
D
Tetrapody
MORZE
BAŁTYCK
IE
DĄBKOWICE
ŁAZY
DĄBKI
MO
RZ
E
BAŁ
TYC
KIE
B
D
A
C
Koszalin
Gdańsk
KilometraŜliniibrzegowej/coastlinekilometrage
Miejscowości/towns
Szczecin
Morze/sea
POLSKA
Wydmyimierzeje/dunes&barriers
Rowy
Ląd
/land
Jeziora/lakes
Ryc.1.MierzejezachodniegoiśrodkowegowybrzeŜaPolski,zwyszczególnieniem:
AMierzejaBramyŚwiny,BMierzejaDziwny,CMierzejaJezioraJamno,DMierzejaJezioraBukowo
Fig.1.SandyBarriersofwestandmiddlePolishcoast,withunderlined:
ASwinaGateBarrier,BDziwnabarrier,CJamnolakeBarrier,DBukowolakeBarrier
4
Obszaryiformyprzekształceńantropogenicznychnabadanymodcinkubrzegu
NabadanymodcinkuwybrzeŜawystępująbardzoróŜnerodzajeantropopresji(Tab.2).
W bezpośrednim zapleczu wydm nadmorskich zlokalizowana jest zabudowa osadnicza
miejscowościnadmorskichorazinfrastrukturakomunikacyjnaitransportowa.Nacofających
sięwwynikuabrazjiodcinkachbrzeguzabudowaosadniczaznalazłasięwbezpośrednim
sąsiedztwieplaŜibrzegu(Dziwnów,Niechorze,Sarbinowo,Mielno,Darłówek).Wtakich
zagroŜonychabrazjąmiejscowościachzabudowaosłoniętajestzabiegamiochronybrzegu
typucięŜkiego:róŜnorodneopaski,narzutyztetrapod.Wewszystkich miejscowościach
połoŜonych przy ujściach rzek znajdują się porty (Świnoujście, Dziwnów, MrzeŜyno,
DźwiŜyno,Kołobrzeg,Darłówek,Ustka,Rowy,Łeba).IchinfrastrukturapasemoroŜnej
szerokościzajmujebrzegirzekodzapleczawydm,wałówprzezplaŜęaŜdopodbrzeŜa,gdzie
wybudowanesąwejściadoportów.Wejściatelubbasenyportowe(wduŜychportach
morskich)osłoniętesąfalochronamiwychodzącymwmorzedo200doponad1000m.Obok
duŜych portów występują przystanie rybackie, których zabudowa zlokalizowana jest na
nadmorskiejwydmiewzdłuŜbrzegu(Międzyzdroje,Rewal,Chłopy,Unieście,Dąbki).W
miejscowościach nadmorskich najliczniejszą współcześnie zabudową są obiekty słuŜące
turystyceirekreacji.OilezabudowaosadniczapołoŜnajestnazapleczuwydmnadmorskich,
to obiekty turystyczne najczęściej zlokalizowane są w obrębie nadmorskiego pasa
wydmowego.KaŜdamiejscowośćpolskiegowybrzeŜaBałtyku(nawetnajmniejsze)spełnia
obecniefunkcjęusługowądlaturystyki.NiektóremiejscowościjakPogorzelicaoŜywają
jedyniewsezonieletnim.Wieleznich,wprzeszłościosadrybackich,dziśintensywnie
rozwijasiępodkątemturystyki.Szybkapotrzebarozbudowymiejscnoclegowychiobiektów
usługowych(częstoodbywającasiępomiędzysezonamiwypoczynkowymi)sprawia,Ŝeich
zabudowajestniedbała,sprawiawraŜenieprzypadkowej,nieukończonej,chaotycznejczyteŜ
tymczasowej.NiedbalepołoŜonedrogizpłytbetonowych,nieotynkowaneiniekształtnebryły
domów, brak zieleni i chodników. Taka zabudowa negatywnie wpływa na walory
architektoniczneikrajobrazowe.Tentypzabudowyjestnajbardziejcharakterystycznydla
rozbudowującychsiępowojnieosadrybackich.
NajwiększeinwestycjeturystycznezlokalizowanesąwduŜychmiejscowościacho
historycznychuwarunkowaniachuzdrowiskowych:(Świnoujście,Kołobrzeg,Ustka).Obok
licznejzabudowyusługowejinoclegowej(kwateryprywatne,wysokiehotele)znajdujesię
bogatainfrastrukturarekreacyjna:deptakiitarasynadmorskiezlokalizowanenawydmach
(Dziwnów, Kołobrzeg, Sarbinowo, Mielno, Ustka) mola rozcinające grzbiety wydm i
wychodzącewmorze(Międzyzdroje,Kołobrzeg),atakŜelicznekawiarnieihotelepołoŜone
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plhadwao.keep.pl
|
| |
|
|
|
| Odnośniki |
| |
- Indeks
- 1 Kingsbury Karen i Smalley Gary - Historia rodziny Baxterów 01 - Ocalenie 01 - Ocalenie, książki, Historia Rodziny Baxterów
- 09 - Kult - Lincoln Child;Douglas Preston, Książki, Lincoln Child, Douglas Preston - Cykl Pendergast
- 06 - Taniec smierci - Lincoln Child;Douglas Preston, Książki, Lincoln Child, Douglas Preston - Cykl Pendergast
- 11. Ciało człowieka - Koordynacja ruchowa - Świat Wiedzy, Książki i czasopisma - Biologia, Świat Wiedzy - Ciało człowieka
- 08 Long Nathan - Przygody Gotreka i Felixa - Zabójca orków, Książki, Przygody Gotreka i Felixa
- 100 Technik Plastycznych - Lewicka J, Książki dotyczące edukacji plastycznej , zabaw plastycznych, technik plastycznych i arteterapii
- 1 część Zmierzch - Stephenie Meyer, -- E-boki -Super Książki ------------FREE------------, Stephenie Meyer Kompletna Saga ZMIERZCH , KSIĘŻYC W NOWIU , ZAĆMIENIE , PRZED ŚWITEM
- 07 Reichs Kathy - PoniedziaĹ‚kowa Ĺ»aĹ‚oba (Monday Mourning), książki kathy reichs
- 06 King William - Przygody Gotreka i Felixa - Zabójca Wampirów, książki, King William
- 058. Roberts Nora - Irlandzka wróżka 01 - Irlandzka wróżka, Nowe książki-romanse, Orchidea
- zanotowane.pl
- doc.pisz.pl
- pdf.pisz.pl
- papierniczy.opx.pl
|
| |
|